تفاوت‌ های کلیدی میان کانبان (Kanban) و اسکرام (Scrum)

در دنیای مدیریت پروژه‌های نرم‌افزاری و چابک (Agile)، روش‌های مختلفی برای برنامه‌ریزی، اجرا و تحویل پروژه وجود دارد. دو مورد از پرکاربردترین این روش‌ها، اسکرام (Scrum) و کانبان (Kanban) هستند. در نگاه اول، هر دو رویکرد به دنبال بهبود بهره‌وری تیم و تسریع در تحویل ارزش به مشتری هستند، اما در واقع تفاوت‌های بنیادینی در اصول، ساختار، ابزارها و نحوه پیاده‌سازی دارند.

در این مقاله، ابتدا به معرفی هر کدام از این دو متدولوژی به‌صورت مجزا می‌پردازیم و سپس تفاوت‌های اصلی آن‌ها را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم. این بررسی به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از نقاط قوت و ضعف هر روش داشته باشید و بتوانید بسته به نیاز تیم یا سازمانتان، تصمیم آگاهانه‌ای در انتخاب روش بگیرید.

کانبان (Kanban) چیست؟

کانبان یک روش بصری برای مدیریت جریان کار (Workflow Management) است که تمرکز اصلی آن روی بهبود تدریجی و پیوسته فرآیندهای موجود است. این متد به تیم‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق یک تخته‌ی کانبان (Kanban Board)، کارهای جاری، در صف و تکمیل‌شده را مشاهده کنند. هدف اصلی کانبان ایجاد تعادل میان ظرفیت تیم و میزان کاری است که در هر لحظه به آن اختصاص داده می‌شود.

چهار اصل بنیادین کانبان:

1. با آنچه اکنون انجام می‌دهید شروع کنید.

2. تغییرات تدریجی و تکاملی را دنبال کنید.

3. به فرآیندها، نقش‌ها و مسئولیت‌های فعلی احترام بگذارید.

4. رهبری را در تمامی سطوح سازمان تشویق کنید.

شش اقدام کلیدی در کانبان:

1. تجسم گردش کار

2. محدود کردن کار در حال انجام (WIP)

3. مدیریت جریان

4. مشخص کردن سیاست‌های فرآیندی

5. ایجاد بازخوردهای منظم

6. بهبود مستمر و تکاملی

بیشتر بخوانید: مقایسه جامع مدیریت چابک و سنتی: کدام رویکرد برای پروژه‌ های امروزی بهتر است؟

اسکرام (Scrum) چیست؟

اسکرام یک چارچوب مدیریتی برای اجرای پروژه‌های چابک است که بیشتر در توسعه نرم‌افزار مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما کاربرد آن محدود به نرم‌افزار نیست. در اسکرام، کارها به بازه‌های زمانی مشخصی به نام اسپرینت (Sprint) تقسیم می‌شوند. هر اسپرینت معمولاً بین یک تا چهار هفته طول می‌کشد و هدف آن تحویل یک محصول قابل استفاده در پایان این بازه زمانی است.

سه ستون اصلی اسکرام:

1. شفافیت (Transparency)

2. بازرسی (Inspection)

3. انطباق (Adaptation)

نقش‌های کلیدی در تیم اسکرام:

• مالک محصول (Product Owner): مسئول تعریف و اولویت‌بندی بک‌لاگ محصول.

• اسکرام مستر (Scrum Master): مسئول تسهیل فرآیندها و رفع موانع تیم.

• تیم توسعه (Development Team): گروهی خودگردان که وظیفه پیاده‌سازی کارها را بر عهده دارند.

تفاوت‌ های کلیدی بین کانبان و اسکرام

در ادامه، تفاوت این دو روش را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهیم:

۱. ساختار و فرآیند کار

• اسکرام: مبتنی بر اسپرینت‌های زمان‌بندی‌شده با آغاز و پایان مشخص است. در هر اسپرینت، تیم متعهد به انجام مجموعه‌ای از وظایف مشخص می‌شود.

• کانبان: گردش کار پیوسته است و هیچ‌گونه محدودیت زمانی خاصی ندارد. تیم‌ها بر اساس ظرفیت، وظایف جدید را وارد جریان می‌کنند.

۲. تعهد (Commitment)

• اسکرام: تعهد تیم به انجام آیتم‌های انتخاب‌شده در ابتدای اسپرینت است.

• کانبان: تعهد فقط زمانی ایجاد می‌شود که یک آیتم وارد فرآیند “در حال انجام” (Doing) شود.

۳. نقش‌ها و مسئولیت‌ها

• اسکرام: نقش‌ها کاملاً تعریف‌شده و اجباری‌اند.

• کانبان: هیچ نقش اجباری‌ای وجود ندارد. نقش‌هایی مانند مدیر تحویل خدمات یا مدیر درخواست، اختیاری‌اند.

۴. برنامه‌ریزی (Planning)

• اسکرام: برنامه‌ریزی دقیق و تکرارشونده در آغاز هر اسپرینت انجام می‌شود.

• کانبان: برنامه‌ریزی مبتنی بر داده‌های تاریخی جریان کار و ظرفیت تیم است، نه برنامه‌ریزی دوره‌ای.

۵. مدیریت تغییر

• اسکرام: تغییرات در طول اسپرینت توصیه نمی‌شود. اگر نیاز به تغییر باشد، اسپرینت باید متوقف و مجدداً برنامه‌ریزی شود.

• کانبان: به‌دلیل ماهیت پیوسته گردش کار، تغییرات در هر لحظه ممکن است بدون نیاز به اختلال در کل سیستم اتفاق بیفتد.

۶. اندازه‌ گیری عملکرد (Metrics)

• اسکرام: استفاده از نمودارهایی مانند Burndown و Velocity برای ارزیابی پیشرفت.

• کانبان: تمرکز بر چرخه زمان (Cycle Time)، زمان انتظار (Lead Time) و نرخ جریان (Throughput).

۷. مناسبت برای نوع تیم یا پروژه

• اسکرام: برای تیم‌هایی که کار آن‌ها قابل تقسیم به دوره‌های زمانی مشخص است و خروجی منظمی دارند (مثلاً توسعه نرم‌افزار)، ایده‌آل است.

• کانبان: برای تیم‌هایی که کار مداوم، پشتیبانی یا کارهای غیرقابل پیش‌بینی انجام می‌دهند (مانند تیم‌های پشتیبانی فنی یا نگهداری سیستم)، مناسب‌تر است.

۸. ابزار و نرم‌افزارها

• اسکرام: ابزارهایی مانند Jira، Azure DevOps، Scrumwise برای پیاده‌سازی اسکرام مناسب هستند.

• کانبان: Trello، Kanbanize، LeanKit از محبوب‌ترین ابزارهای کانبان هستند که با رابط کاربری بصری، شروع کار را آسان می‌کنند.

بیشتر بخوانید: استراتژی‌ های رشد کسب‌ و کار بر پایه Lean Management و Agile Framework

مزایا و معایب هر روش

ترکیب کانبان و اسکرام: اسکرام‌ بان (Scrumban)

در بسیاری از تیم‌ها، برای بهره‌برداری از مزایای هر دو متد، ترکیبی از کانبان و اسکرام با عنوان اسکرام‌بان (Scrumban) استفاده می‌شود. در این روش، ساختار نقش‌ها و برنامه‌ریزی از اسکرام گرفته می‌شود، در حالی که گردش کار و مدیریت جریان کار به سبک کانبان انجام می‌گیرد. اسکرام‌بان روشی منعطف و کارآمد برای تیم‌هایی است که نیاز به ساختار اسکرام دارند، اما از محدودیت‌های زمانی آن گریزان‌اند.

جمع‌ بندی نهایی

اسکرام و کانبان دو رویکرد معتبر در مدیریت پروژه‌های چابک هستند، اما انتخاب میان آن‌ها به نوع پروژه، ساختار تیم، نیاز به انعطاف‌پذیری یا نظم، و سبک مدیریت سازمان بستگی دارد. اگر تیم شما به یک چارچوب ساخت‌یافته با نقش‌ها و قوانین مشخص نیاز دارد، اسکرام گزینه بهتری است. اما اگر به دنبال شروع ساده و بهبود تدریجی با بیشترین انعطاف هستید، کانبان انتخاب بهتری خواهد بود.